حضرت آیت الله سبحانی با اشاره به واقعه غدیر گفتند: نمی‌شود یک دینی را که دین اجتماعی است برپا کرد و بعد آن را رها کرد و رهبری برای آن تعیین نکرد.
حضرت آیت الله سبحانی در دیدار اعضای کمیته برگزاری همایش «غدیر در گستره تمدن و فرهنگ اسلامی با تأَکید بر تاریخ و مذاهب اسلامی»، ضمن تقدیر و تشکر از حجت الاسلام و المسلمین سید ابوالحسن نواب رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب و هیئت همراه برای برپایی این همایش و با تبریک اعیاد ماه ذی الحجه بیان کردند: پایه‌گذار عید غدیر خود پیامبر اکرم (ص) است. ایشان پس از آن که از منبر فرود آمد امیرمؤمنان را در یک خیمه‌ای نشاند و امرالناس بالتهنئه علیه. حتی شیخین هم آمدند و تهنئه کردند و گفتند «بَخٍّ بَخٍّ لَک یا عَلِی أَصْبَحْتَ مَوْلَای وَ مَوْلَی کلِّ مُؤْمِنٍ وَ مُؤْمِنَهٍ» بعداً اصحاب نیز به تدریج آمدند و تبریک گفتند و این تبریک گفتن به معنای عید است. بنابراین اگر سلفی‌ها بیایند و بگویند دلیل شما بر عید چیست؟ باید بگویید که یکی از این دلایل همین روایت است.
این مرجع افزودند: در طول تاریخ مسلمانان، عید غدیر را محترم می‌شمردند. خصوصاً در زمان فاطمی‌ها، که در بغداد در روز غدیر جشن رسمی برگزار می‌شد.
حضرت آیت الله سبحانی با طرح این سوال که فلسفه غدیر چیست؟ و پیامبر اکرم(ص) با این کار خواستند چه مسئله‌ای را محقق بفرمایند افزودند: منهایی که این کار امر الهی بوده، یک مسئله اجتماعی هم در کار بوده و آن این است که در آن روز مسلمانان را سه خطر تهدید می‌کرد. از طرف شرق امپراطوری ایران بوده که نامه پیامبر(ص) را پاره کردند، از طرف غرب رومیان بودند و از طرف شمال هم شامیان بودند. به همین جهت پیامبر(ص) تا شام رفت و راه را امن کرد. خطر سوم خطر منافقین بود. اینها همیشه در کمین بودند که علیه اسلام توطئه‌ای کنند.
این مرجع تقلید بیان کردند: پیامبر اکرم(ص) فرد عاقلی بود و اعقل العقلا بود. نمی‌شود یک دینی را که دین اجتماعی است برپا کرد و بعد آن را رها کرد و رهبری برای آن تعیین نکرد. محاسبات عقلانی ایجاب می کند که پیامبر(ص) در مقابل این خطرها فردی را انتخاب کند که هم کامل است و هم در این ۲۳ سال خودش را نشان داده است و مسئله دیگر این است که چرا پیامبر(ص) این موضوع را به خود مسلمانان واگذار نکرده است؟ مسلمانان عشیره‌ای بودند و مسلما هر عشیره‌ای نسبت به رئیس خود حساسیت داشت. حتی انصار نیز نسبت به رؤسای خود حساس بودند. آیا یک جمعیت عشیره‌ای می‌توانست بدون رهبر باشد. این عقلانی است که پیامبر یک چنین جامعه‌ای را بدون رهبر بگذارد؟ و به همین جهت محاسبات پیامبر (ص) ایجاب می‌کرد که جامعه را بدون رهبر نگذارد و فردی را انتخاب کند که بتواند بر تمام این عشیره‌ها رهبری کند.
استاد درس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم گفتند: برخی دیگر می‌گویند که پیامبر(ص) مجبور شده بود به این کار زیرا که علی (ع) متهم شده بود به برخی مسائلی که در یمن بود و برخی کارهای اختصاصی نسبت به خود انجام داده بود و بعضی با او دشمن شده بودند.ولی در جواب باید گفت نیازی نبود که پیامبر(ص)در یک بیابان گرم و زیر آفتاب سوزان، مردم را جمع کند و بالای منبر برود و بعداً در وحدانیت خدا، رسالت خود، مرگ خود سخن بگوید و بعد شهادت بخواهد از مردم و دست علی را بالا ببرد.
حضرت آیت الله سبحانی افزودند: مکان غدیر هنوز مشخص نشده است. این مکان در نزدیکی‌های جحفه است. اگر بشود این را از نظر جغرافیای معین کنند بسیار مؤثر است. مرحوم نجفی مقدار زیادی در آن مناطق رفته بوده و کارهایی کرده که به نتیجه قطعی نرسیده است.
حضرت آیت الله سبحانی بار دیگر با تشکر از برگزار کنندگان این همایش گفتند: این همایش یک همایش الهی خواهد بود و این ولایت که برای کشور ما نعمتی است به وسیله آقایان محکم‌تر و پربارتر باشد.
در ابتدای این دیدار حجت الاسلام و المسلمین سید ابوالحسن نواب نیز ضمن تبریک فرا رسیدن اعیاد قربان و غدیر گفت: مسئله غدیر مسئله بسیار مهمی است به همین جهت دانشگاه ادیان و مذاهب در ۱۵ تیرماه همایشی را در موضوع غدیر در گستره تمدن و فرهنگ اسلامی با تاکید بر تاریخ و مذاهب اسلامی برپا کرده است. این همایش قرار بود که در سال ۹۸ برگزار شود که با آمدن کرونا به تعویق افتاد. به همین جهت دوستان دوباره آن را احیا کردند. در حال حاضر می‌توان گفت که مسئله کرونا و دیگر مسائل کاملاً از بین رفته و به همین جهت مناسب دیدیم که این همایش را در پانزدهم تیرماه و روز قبل از عید غدیر برگزار کنیم.
همچنین در ادامه این دیدار دکتر محمد غفوری نژاد دبیر علمی همایش «غدیر در گستره تمدن و فرهنگ اسلامی با تاکید بر تاریخ و مذاهب اسلامی» نیز ضمن تقدیر و تشکر از آیت الله العظمی سبحانی با ارایه گزارشی گفت: همایش غدیر از سال ۹۷ شروع به کار کرد. در ابتدای کار در حدود ۱۵ موسسه بودند که می‌خواستند درباره موضوع غدیر در بخش‌های مختلف مطالعاتی داشته باشند. به طور نمونه جامعه‌الزهرا موضوع زنان و غدیر را می‌خواستند بررسی کنند. موسسه سلیس موضوع غدیر در ادبیات فارسی می‌خواستند مورد مطالعه قرار دهند. دانشگاه ادیان و مذاهب هم موضوع غدیر در مذاهب اسلامی را عهده دار شد و پژوهشگاه دفتر تبلیغات که آقای دکتر مطهری نماینده پژوهشگاه هستند بحث غدیر در تاریخ را عهده دار شدند. الحمدلله بعد از فراخوان و ارزیابی‌های مقالات مجموعاً ۱۸ مقاله از ارزیابی‌ها عبور کردند که پنج‌شنبه هفته آینده در کمیسیون‌های مربوطه ارائه خواهند شد.
وی ادامه داد: برخی بر این تصورند که موضوع غدیر به طور کلی اشباع شده است. ولی وقتی ما به این موضوع وارد شدیم دیدیم که علمای اسلامی اعم از اشاعره، ماتریدیه، معتزله و … پرداخته‌اند و کسی آنها را مطالعه نکرده است. خب این موضوعات به محققینی سفارش داده شد. همچنین بحث غدیر در تاریخ که اساسا واقعه غدیر در منابع تاریخی اهل سنت چه فراز و فرودهایی داشته، بحث جغرافیای غدیر و … چه تطوراتی داشته است. مطالعه شد که در برخی از دوره‌ها موضوع جغرافیایی غدیر به حاشیه رانده شده و مورخان اهل سنت و جغرافی‌دانان اهل سنت خیلی آن را مطرح نکرده‌اند. این باعث اختلافاتی شده است.
دکتر غفوری نژاد افزود: بخش دیگر این همایش درباره غدیر در مذاهب شیعه است اینکه غدیر در مذاهب اسماعیلیه و زیدیه مورد مطالعه قرار خواهد گرفت. اینکه آنها چگونه بزرگداشت می‌گرفتند برای غدیر و مراسم آنها چگونه برگزار می‌شده است. در بین زیدیه چه انعکاسی داشته و زیدیه چه حرف‌هایی زدند که در این بخش نیز دکتر جاودان زحمت کشیدند و مقاله‌ای را تدوین کردند. فرقه نصیریه نیز مورد بررسی قرار گرفته است.
همچنین بحث جانشینی به نص در ادیان ابراهیمی چه جایگاهی دارد. در روایات ما کثیر آمده است که حضرت عیسی، شمعون را به عنوان وصی خودش انتخاب کرده و حضرت موسی، یوشع را و حضرت محمد (ص) حضرت علی (ع) را به جانشینی خود انتخاب کرده است. اینها را مطالعه کردیم و مستندات آثار یهودیان و مسیحیان را استخراج کردیم. که همین نیز یک مقاله شده است و بنده روی آن کار کرده‌ام که با عنوان جانشینی به نص در یهودیت و در مسیحیت و انعکاس آن در احادیث امامیه.
محور سوم همایش نیز غدیر از دیدگاه معتزله و از دیدگاه بیریلویه که در هند هستند و به ائمه اثنی عشر هم ارادات دارند با اینکه از اهل سنت هستند.
لازم به‌ذکر است:در پایان کلیه آثار منتشر شده دانشگاه ادیان و مذاهب از طرف رئیس دانشگاه، به آیت الله العظمی سبحانی اهدا شد.
